برج در لغت بنای بلند و باریک استوانه‌ای یا چند پهلو است که بیشتر برای دیده بانی و دفاع مورد استفاده قرار می‌گرفته است .
این واژه در عربی و فارسی مشترک است و در زبان فارسی میانه نیز به صورت burg دیده شده است. در سرزمین‌های شرق اسلامی، برج عنصر اصلی استحکاماتی است که از دوره فتوح تا هنگام به کارگیری توپخانه، ارزش و سودمندی خود را حفظ کرده است.
طرح معماری برخی از این برج‌ها بسیار ساده بوده است. نخستین نمونه‌های آن برج‌هایی مستطیل شکل‌اند با دیوارهای خارجی مجهّز به برجستگی‌های نیم دایره که در ویرانه‌های اقامتگاه‌های امویان برجای مانده است.
براساس کاوش‌های باستان‌شناسان، کاربرد برج به عنوان عاملی تقویتی و دفاعی به دوران شکل گیری شهرنشینی در فلات ایران برمی‌گردد و از آن پس همواره در بنای زیستگاه‌های انسانی به آن توجه شده است.
برجهای ایران گاه به صورت حصاری استوانه‌ای و مستقل در نزدیکی دیوار شهرها یا قلاع قرار داشته و گاه نیز متصل به استحکامات قلعه ساخته می‌شده‌اند.
شکل برج‌هایی که در گوشه‌های حصار قلاع تعبیه می‌شده، مدوّر و برجهای دیوارهای جانبی نیمدایره و گاه مستطیل بوده است.
برج در ایران کاربردهای متنوع و متعددی داشته است. علاوه بر قلاع، در دو سوی درِ ورودی کاروانسراها نیز برای دیده بانی و مراقبت برج‌هایی ساخته می‌شده است.
در شهرستان نایین نیز برجهای دفاعی متعددی از گذشته به جا مانده اند که وظیف حفاظت و حراست از شهر و روستا ها را در مواقع نا امنی بر عهده داشته اند.
