واژه‌های ناب و اصیل گویش نایینی به مرور زمان گنجانده خواهد شد. این فرایند همچنین با یاری خوانندگان کامل می‌شود. شما می‌توانید واژه‌هایی را که از دید خودتان اصیل و ناب هستند در بخش دیدگاه همین پست و یا از طریق بخش ارتباط با ما بفرستید. امیدواریم این اقدام در بلند مدت باعث حفظ این یادگار کهن گردد.
هُرُنو Horonoo: سوراخ بالای سقف چهار پرگار
کِلِندوون/ تِملو kilindoon / temloo: سوراخ و قفل دان درب‌های قدیمی
گُمب Gomb: مجرای آب زیر دیوار، لوله آبی که از زیر دیوار عبور می‌کند
کاندول Candol: نوعی بوته‌ی بیابانی بدون برگ به شکل گلوله
پیسه Pise: فاصله بین کمربند با بند شلوار و کمر
هِرگوم Hergom: بخش پیشین و ورودی آب به کُرت (زمین کشاورزی)
پَسار Passar: بخش پایانی کُرت (انتهایی)
وار Var: آب بند، همچنین وار وِر کیری به معنای بستن و باز کردن مسیر آب است
سازی sazi: طنابی کلفت از الیاف گیاهی
ناگال Nagal: پای بند شتر
وِروُنَه Vervona: کهنه‌ی بچه
یومو Yomoo: پوشاک
اَوشا Avshaa: حیاط خلوت (برای نگهداری دام)
وَریون Varioon: خرمن کوب که به کمک حیوان کشیده می‌شود
دِروُن Dervon: کاری مانند تکه تکه کردن نان برای تلیت در آب
دِرویج Dervij: خرد کردن، جدا کردن، از ریشه بیختن ؛الک کردن و امری است. یعنی امر به بیختن می کند مثلا اوشو خاک در ویج: رو خاک را الک کن
وِروُن Vervon: کاری مانند پهن کردن لباس روی بند (هرچه پهن کردنی باشد)
دِرنه Derne: کاری مانند جا دادن ظرف یا کیسه. گذاشتن درب ظروف و معانی مشابه دیگر
دِریاقنه Deryaghneh: کاری مانند چپاندن چیزی در کیسه یا گونی و معانی مشابه دیگر
کَلوک Kalook: آجرپاره یا پاره سنگ
چَر Char: چرخ، چرخ ریسندگی و…
چَرقو Charghoo: چرخ جداسازی تخم پنبه
موروک Moorook: توپ ریز شبیه مروارید که در دوخت لباس بکار می‌رود
سومورَه Sumoorah: سمور
سیخور Sikhor: جوجه تیغی
کویَه Kooyah: سگ
مَلو Maloo: گربه
تورَه Toorah: شغال
گاچو Gachcho: نوعی سوسک
قازقازی GhazGhazi: نوعی سوسک، قاز قازی علاوه بر سوسک‌های کوچک سیاه به سوخته‌های چسبیده به پشت نان (که از نان قبلی بر سینه تنور با قی مانده و سوخته) هم گفته می‌شود.
سوزوناک Sozoonak: سنجاقک
زُنجیىرَه Zonjirah: جیرجیرک
کَپیلنج Kapilenj: مارمولک
مَوله Mavlah: سوسک حمام؛ موله یا مولنج یا موردونه به موریانه هم گفته می‌شود
سی سی پا Cicipa: دم جنبانک
چوروک Chorook: گنجشک
سَلَه Sallah: آشیانه پرنده
چوری Choori: جوجه
غولا Ghoola: کلاغ
کاراتینا Karatina: عنکبوت
پرپرو Parparoo: شب پره
میلَک Milak: ملخ
جِمِه Jemeh: دسته بیل
کَفتین Kaftin: بیل
واز مالَه Vazmalah: شن کش؛ وازماله ابزار چوبی با تعدادی میخ‌های چوبی تعبیه شده در ردیفهایی مرتب و دسته بلند چوبی برای کشیدن واز (سله) یا همان سله شکن در کار کشاورزی است
مِه دِر کیرَه Meh der kirah: چوب نوک تیز برای سوراخ کردن زمین کشاورزی جهت کاشت پنبه دانه
لوکَه Lookkah: پنبه
ویش Wish: پنبه دانه
لَت Lat: زخمی شدن، صدمه دیدن
دِمنَه Demnah: سوراخ هواکش در زیر تنور نانوایی
سودَه Sevdah: سبد
تاخنَه Takhnah: محل پخت نان
دُملو Domloo: ماسوره‌ی پیچیده شده نخ از پشم شتر
میتی Miti: پهنه بند عبا در حال بافت
ویجاری Vijari: سوفال گندم
تپوو Tapoo: خمره گلی برای انبار کردن غله
دشون Dashoon: دشتبان
کشون Kashoon: کشتزار
باووجار Bavoojar: کارگر جداکننده کاه از گندم
یَه Yah: جُو
آرتورون Artoron: پس مانده‌ی علف گندم و جو
اِر Eer: آسیاب
اَروون Arvoon: آسیابان
توفال Toofal: میخ محکم کننده دسته کلنگ
دیلاق Dilaagh: دود و دم
واش وِر کَه Vashver kah: باد وزیدن گرفت
واز کَشی Vazkashi: مسطح کردن زمین زراعی
جیلی Jili: زالو، کرم
کِرِندَه Kerendah: کنه
هیجَه Hijah: کنه کوچک
نیمَرزین Nimarzin: جارو
بِرگَه Bergah: درگاه / در
چَپیله Chapilah: فاصله بین دو قوس سقف ضربی
کیلین دون Kilindoon: سوراخی که کلید درب به آن وارد می‌شود (درب چوبی قدیم)
سُر Sor: ناودان
پاگونَه Pagoonah: جای پا برای بالا و پایین رفتن از سطحی مانند دیوار چاه یا خانه
دِربَچه Derbachah: پنجره
طاگ Tag: سقف، طاق
گمبِی Gombey: گنبد
کاوگشنا Kavgeshna: گلرنگ
تِلَه Teelah: تلخه (گیاه هرز)
دیرَمه Dirammah/ جفنا Jefna/ اشنونی Eshnoni: هیزم بیابان
کال اُشترو Kal oshtoroo: نام گیاهی
تارونی Taroni: بوته بیابان
شیلَه Shilah: شیب رودخانه
وَکاونی Vakavni: جست و جو کردن
گودار Goodar: سر بالایی
ویوزَه Vioozah: مرغی که خود را روی خاک پهن کرده است؛ ویوزی از ریشه یوزیدن، جستجو کردن است. به حرکت برهم زدن خاک و جستجوگری مرغ برای یافتن خوراکی ویوزی گفته می‌شود
کُپ Kop: بفارسی کرچ، مرغی که روی تخم خود می‌نشیند اصطلاحا کپ شده است
کَپَه Kapah: گل آفتابگردان
واخُب Vakhob: مراقب، نگهبان
تِندَه Tendah: هسته
خیلیش Khilish: هسته خرما
مایی گَلَمه Mayy galamah: مایه‌ی گلمه، شیری که بره چند روزه خورده از روده‌اش خارج می‌کنند و به عنوان مایه‌ی پنیر بکار می‌برند
شیری جه Shiri jeh: شیر آغوز
سالین Salin: تکه‌های سفال
تیریش Tirish/ پنج Ponj/ ابوور Aboor: زره، کم (میزان‌های اندازه گیری)
گِز Gez: واحد سنجش فاصله
هُمبار Hombar: یواش، آرام
خاش Khash: دلپسند
پیلشت Pilesht: زشت
جوهوون Johoon: زیبا
بیار Biar: برادر
خُو Khow: خواهر
دیرَوش Diravsh: درفش، پرچم
هَشکمبَه Hashkembah: معده
گُردَه Gordah: کمر
انگولی Engoli: انگشت
کُچَه Kochah: فک
مُل Mol: گردن
می Mi: مو
ریزَه Rizah: روده
جیجَه Jijah: پستان
لُنج Lonj: بینی
سورَه Soorah: شُش
یاگَه Yagah: ظرف
جُم Jom: کاسه
چِمچَه Chemchah: قاشق
هُرسی Horosi: کفش
موجَه Moojah: دمپایی
دوری Dowri: بشقاب
تار Tar: سینی
دولُک Doolok: کیسه‌ی قند
کیلَک kilaak: اجاق آتش
کوماجدون Komajdoon: قابلمه دسته دار مسی
پالاش Palash: آبکش
بِرَه Berah: کفگیر
سووَ Soovah: کوزه
اُوخوری Ovkhoori: لیوان
ناخین جی Nakhin ji: ناخن گیر، قیچی
سه دیرَم، شش دیرم دوازده، ویست و پنج، پنجه، هفته پنج، صد دیرم…: نمونه واحد اندازه گیری وزن
کایَی پلا چفته Kayay pelachaftah: بازی الک دولک
کایَی کُوش هَمَ جُوش Kayay kowsh hamajowsh: بازی یک قل دو قل
بیخنای Bikhnay: گردنبند / گوشواره
