دهستان چوپانان

معرفی صوتی دهستان چوپانان :

دهستان چوپانان از توابع شهرستان نایین و استان اصفهان است. روستای چوپانان در فاصله ۹۵ کیلومتری شرق انارک واقع شده دارای جمعیتی حدود ۲۳۰۰ نفر است. در سرشماری سال ۱۳۹۰ شغل عمده اهالی کشاورزی و دامداری و رانندگی کامیون است.

این دهستان از شمال به ریگ جن و استان سمنان و از جنوب به استان یزد از غرب به انارک واز شرق به شهرستان خور منتهی می‌شود.

تاریخچه

چوپانان روستایی جدید است که تأسیس آن حدود سال ۱۲۸۰ هجری شمسی می‌باشد (تاریخ احداث چوپانان دقیقاً مصادف با تولد محمدرضا مستقیمی، شیخ، یکی از فرزندان حاج محمدعلی رمضان است که مطابق است با ۱۲ آبان ۱۲۷۷ هجری شمسی و ۱۸ جمادی‌الثانی ۱۳۱۶ هجری قمری و ۳ دسامبر ۱۸۹۸ میلادی). قبل از آن در محل این روستا چاهی بوده است که چوپانها و گله داران و ساربانان برای آب دادن به گوسفندان و شتران خود از آن استفاده می‌کردند.

در حدود سال ۱۲۸۰ خورشیدی چند نفر از شترداران و صاحبان گله‌ها تصمیم می‌گیرند که قناتی در آن منطقه حفر کنند. پس از تکمیل قنات معلوم شد که آب زیادی از قنات بدست می‌آید و می‌توان برای کشاورزی نیز از آن استفاده کرد؛ و بدین صورت سنگ بنای روستا گذاشته می‌شود.

بنیان گذاران چوپانان شتردارانی اهل انارک بوده‌اند و به شغل باربری از جنوب کشور تا تهران مشغول بودند. به علت هرج و مرج در دوره قاجار ترجیح می‌دهند که به شترداری پایان داده و زندگی قلعه نشینی و کشاورزی را انتخاب کنند این افراد و شرکا به شرح زیر می‌باشند:

• ۱- حاج محمدعلی فرزند رمضان (خاندان مستقیمی) مالک دو شبانه روز املاک چوپانان
• ۲- حاج محمد علی فرزند محمد ابراهیم (خاندان عمادی) مالک دو شبانه روز چوپانان
• ۳- محمد فرزند حاح عبدالله (خاندان بقایی و رحیمی) مالک یک شبانه روز
• ۴- باقر فرزند حاج محمد (خاندان امینی) مالک یک شبانه روز
• ۵- حاج مهدی فرزند حاج عبدالله (خاندان عسگری) مالک یک شبانه روز
• ۶- حاج محمد فرزندحاج رحیم (زاهدی) یک شبانه روز

به علت مخالفت جندقی‌ها (ظاهراً مخالفت جندقی‌ها شایعه ایست که کارگزار مشیرالمک نایینی برای کارشکنی در حفر قنات چوپانان به دستور ایشان ساخته است و صحت ندارد که با شراکت مشیرالملک غائله ختم به خیر می‌شود) و اینکه زمینهای آماده را از آن خود می‌دانستند و ممکن بود برای مالکیت آنها مشکلاتی پدید آید تصمیم می‌گیرند که دو شبانه روز از مالکیت چوپانان به مشیرالملک نائینی منشی دفتر ظل السلطان اعطا شود تا او حامی روستا در مقابل آنان باشد فرزندان مشیر الملک و یا خود ایشان بعداً املاک خود را به خاندان طباطبایی در چوپانان می‌فروشند.

موقعیت جغرافیایی

روستا در طول جغرافیایی ۵۴٫۳۷ درجه شرقی و عرض جغرافیایی ۳۳٫۶۱ درجه شمالی قرار دارد. وسعت روستا و زمینهای کشاورزی آن حدود چهار کیلومتر مربع یا چهارصد هکتار است.

راه‌های ورودی روستا یکی جاده چوپانان به انارک و دیگری جاده چوپانان به جندق و چاملک است و جاده چوپانان به اردکان است. فاصله چوپانان تا شاهرود ۴۰۰کیلومتر وتا گنبد کاووس ۵۳۵ کیلومتر وتا گرگان ۵۲۵ کیلومتر است.

زبان

لهجه محلی مردم چوپانان لهجه چوپونونی نامیده می‌شود بیش از ۹۵٪از واژگان آن با فارسی مشترک است. این لهجه در روستاهای اطراف آن و نیز در گرمه، ایراج، مهرجان و رباط پشت بادام نیز وجود دارد و از نظر غنای واژگان و لحن شبیه به لهجه محلی شیراز است.

جاذبه‌های گردشگری

• آستان امامزاده سیدجلال الدین (علیه السلام)

ساختمان این امامزاده در حدود هفتاد سال قبل بنا شده است و بانی آن فرد مؤمن و خیری بنام استاد محمد حسین نظریان بوده است. وی چند نوبت در خواب می‌بیند که در محل فعلی امامزاده نوری از آسمان نازل شده و در آن محل فرود می‌آید. سپس در خواب به وی الهام می‌شود که به نیت فرزند یکی از امامان ساختمانی بنا کند. وی که خود معمار ماهری بوده است دست به کار می‌شود و با کمک اهالی ساختمان اولیه آن را می‌سازند. از آن زمان تا کنون کرامتهای زیادی از آن امامزاده دیده شده است و در نزد اهالی قداست خاصی دارد. در سالهای اخیر ساختمان آن را گسترش داده‌اند.

این زیارتگاه دارای صحنی به مساحت 400 متر و زیربنایی به مساحت 300 متر مربع می باشد. داخل بقعه ضریحی فلزی از جنس آهن در ابعاد 1×2 روی سنگ مزار قرار گرفته و دیوارهای اطراف تا سقف سنگ کاری شده است. این امامزاده و زیارتگاه دارای گنبد و گلدسته و همچنین تزیینات داخلی چون کاشی کاری، گچبری و یا آینه کاری نمی باشد. با توجه به در مسیر راه قرار داشتن این روستا و امامزاده، این مکان مورد توجه زائرین حرم حضرت امام رضا (علیه السلام) قرار گرفته است.

• ریگهای روان ریگ جن

در طرف شمال روستا ریگهای روان به وسعت چندین کیلومتر وجود دارد که مشابه آن در صحرای عربستان و صحرای آفریقا دیده می‌شود. ریگ جن گستره‌ای است از شنزارهای روان. تا چشم کار می‌کند نمک است و ماسه و در بعضی مناطق باتلاق؛ باتلاق‌هایی که اگر شناختی از محل آنها نداشته باشید قطعاً گرفتار شده و به جرگه همان آدم‌هایی می‌پیوندید که گرفتار روح و جن شده‌اند(!) فرو رفتن در گل و لجن در ریگ جن شاید یکی از خطرناک‌ترین اتفاقاتی باشد که ممکن است گریبانگیر مسافران، البته مسافران ناوارد شود و آنها را به کام مرگ بکشاند.

سالهای متمادی هیچ‌کس جرات آنکه به ریگ جن سفر کند و راز این کویر اسرارآمیز را کشف کند، نداشت، یا اگر حتی جراتش را هم داشت به دلیل ناآشنایی با منطقه در راه می‌ماند. از آن جمله می‌توان به سون هدین، نویسنده کتاب کویرهای ایران اشاره کرد که سالهای زیادی از عمرش را در گوشه و کنار کویرهای ایران گذراند و کتاب کویرهای ایران را به رشته تحریر درآورد، اما با تمام تلاش‌هایش هیچ‌گاه موفق به دیدن ریگ جن یا بهتر بگویم فتح ریگ جن نشد.

سون هدین در سال ۱۹۰۰ ریگ جن را کشف کرد و بعد از آن هم آلفونز گابریل در سال ۱۹۳۰ از نزدیکی آن گذر کرد، اما عبور از آن همچنان برای کویرنوردان به صورت یک رؤیا باقی ماند تا اینکه بالاخره در سال ۱۹۹۷ طلسم ریگ جن توسط علی پارسا، کویرشناس مقیم آمریکا شکسته شد. او به همراه آقای میرانزاده، رئیس پارک ملی کویر وقت با هواپیما بر فراز ریگ جن رفتند تا ثابت کنند که هیچ چیز شگفتی در ریگ جن وجود ندارد.

• حمام عمومی

حمام عمومی روستا که تا چند سال قبل نیز از آن استفاده می‌شد دارای ساختمان ضربی است و شباهت به حمامهای عمومی قدیمی کاشان دارد.

• کاروانسرای عباسی

این کاروانسرا واقع در روستای عباس‌آباد است. زمان احداث این کاروانسرا در زمان شاه عباس صفوی بوده است (این کاروانسرا از بناهای دوره قاجار است که به دستور مشیرالمک نایینی مالک عباس‌آباد ساخته شده است).

در حال حاضر به علت عدم مرمت و نداشتن محافظ نمای آن رقت برانگیز است ولی نقشه آن حکایت از عظمت آن در زمانهای گذشته دارد. ساختمان فعلی کاروانسرا در زمان شاه عباس صفوی ساخته شده و هنوز نیز پابرجا و استوار است.

در مورد تاریخچه عباس‌آباد می‌گویند که شاه عباس و هیئت همراه که عازم زیارت مشهد بوده‌اند یا برمیگشته‌اند در کاروانسرای قبلی اتراق می‌کنند و چون آب و هوای آنجا نسبت به بیابانهای داغ آنجا بهتر بوده شاه عباس به وزیر خود که همراه وی بوده می‌گوید «من اینقدر در اینجا می‌مانم تا یک میوه از اینجا را بخورم». وزیر که می‌خواست حکم شاه را اجرا کند و از سوی دیگر نیز نمی‌شد بساط حکومت را در پایتخت بدون شاه و وزیر رها کرد در مقام چاره جویی بر آمد و با پرس و جو فهمید که تخم شلغم خیلی زود سبز می‌شود؛ لذا مقداری تخم شلغم را در باغچه‌ای کاشتند و آبیاری کردند تا دو سه روز بعد علف آن که سر از خاک بیرون آورد آن را برای شاه عباس آوردند و وی آنرا همراه با صبحانه خورد و بر عقل و درایت وزیرش آفرین گفت و سپس دستور داد تا کاروانسرای فعلی را در آن محل بسازند و یک قنات هم در آنجا حفر کنند. این دو در حال حاضر نیز در عباس‌آباد وجود دارند (قنات عباس‌اباد به دستور شاه عباس احداث شده ولی کاروانسرا از بناهای دوره قاجار است که به دستور مشیرالمک نایینی مالک عباس‌آباد ساخته شده است).

روستاهای اطراف چوپانان

عباس‌آباد

قدمت این روستا بسیار بیشتر از روستای چوپانان است؛ و حتی قبل از احداث روستا نیز کاروانسرا و چاه آب آن قدمت هزاران ساله دارد. در حال حاضر علی جلالپور (فرزند حسین فرزند نصرالله) همراه چند تن از اعضای خانواده اش در آنجا ساکن هستند و به کشاورزی و دامپروری اشتغال دارند. از افراد مشهور چوپانان می‌توان به مرحوم سید محمد اطهری وحاج اسفندیار کلانتری نام برد.

• آشتیان
• حجت آباد
• زرو مند
• کبودان
• عروسان
• همت‌آباد
• نعمت‌آباد
• نصرت آباد
• سعادت آباد
• الله‌آباد

آب این روستاها از قنات تأمین می‌شود. خشکسالی تأثیر کمی در میزان آب این قناتها دارد.

منابع طبیعی و معادن

در ۴۵ کیلومتری چوپانان «معدن سرب نخلک» از توابع انارک وجود دارد که قدمت ۲۰۰۰ ساله دارد محصول این معدن کنسانتره سرب می‌باشد که در زمان جنگ جهانی دوم مورد استفاده ارتش نازی آلمان قرار می‌گرفت. در کنار معدن یک عبادتگاه و دژ از زمان ساسانیان وجود دارد. احتمالاً تاریخ بنای این عبادتگاه چهار طاق به قرن دوم میلادی بر می‌گردد. این بنا عبادتگاه کسانی بوده است که در دژ روبروی آن و در قلعه بزرگ نخلک زندگی می‌کرده‌اند و به کار استخراج سرب از دل کوه و جداسازی نقره آن مشغول بوده‌اند. در حال حاضر این عبادتگاه و اثر تاریخی در محوطه معدن سرب نخلک واقع شده است.

محصولات کشاورزی

عمده محصولات کشاورزی آن از مزرعه‌های اطراف آن است و شامل گندم، جو، خربزه (کالک)، هندوانه، یونجه، پسته، انار و زردآلو است.

گیاهان دارویی و صحرایی

بادام کوهی، ریواس، انغوزه، تخمه سرخو، کاماهاش، گون (کتیرا)

زیستگاه جانوری

تا چند سال قبل گله‌های بز کوهی و آهو در کوه‌های اطراف چوپانان به چشم می‌خوردند اما متأسفانه امروزه به دلیل شکار غیرمجاز تعداد آنها رو به کاهش است

برخی از جانوران موجود آن منطقه به شرح زیر است:

پستانداران:یوزپلنگ ایرانی، شتر، بزکوهی، آهو، روباه، گرگ، سگ، گربه، خرگوش، موش صحرایی

پرندگان: شاهین، عقاب، کبک، گنجشک، تیهو، شانه به سر، پرستو، کلاغ

خزندگان: مار، لاک پشت، سوسمار، سگ مار، مارمولک، کپلنج (مارمولک بزرگ)

دوزیستان: قورباغه

ماهیها: ماهیهای قناتی کوچک

گیاهان داروئی: آویشن، اسطوقدوس، شیرین بیان (مچو)

منبع : وب سایت ویکی پدیا

         وب سایت امامزادگان

منبع عکس : choopananabad.mihanblog.com