صحنه ی فرهنگ و هنر این سرزمین ، در طول تاریخ هیچ گاه از حضور مردانی خلاق و سازنده خالی نبوده است ، و جستجو در زمینه ی احوال متولیّان فرهنگ و هنر نایین ما را بی هیچ پرسشی به حضور وجودی ارزشمند که می توان او را پدر فرش نایین نام نهاد ، یعنی فتح الله حبیبیان رهنمون شد.
حتی اگر ار میهمان نوازی گرم و در عین حال متعصبانه ی او (که خروج ما را به هنگام ظهر از منزلش برنتافت) برخوردار نشده بودیم ، نیز نمی توانسیتم جز به تحسین درباه ی فردی بگویم که فرش های تولیدی در کارگاه او شهرتی به زیبایی و شکوه نام ایران ، ارمغان خریداران هنر دوست عالم کرده است.
حبیبیان نه تنها با نمایش معدودی از فرش های زیبایش ، دریچه یی از بهشت را به رویمان گشود ، بلکه ما در این اعتقاد یاری کرد که می توان با طرح و رنگ هایی محدود به مرزی بی انتها از زیبایی دست یافت و چگونه است که طرّاح این فرش ها توانسته با قرار گرفتن در فضایی مشخّص از هنر ایرانی ، به خلق آثاری این چنین متنوّع بپردازد. آیا این جز به مدد بهره گیری هنرمندانه از قابلیّت ذاتی هنری اصیل و مطلوب امکان پذیر است ؟ (تا آنجا که می دانیم فرش های بافت نایین با نام حبیبیان از گران ترین فرش های بافت ایران است)
این هنرمند سالخورده ی نایینی را در حالی ملاقات کردیم که چند سالی بود خانه نیشین و تقریباً بستری بود. وی متولد ۱۲۸۲ شمشی است و بنا به اضهار خودش ، اولین فرش با نقشه را هنگامی که شاگرد مدرسه بود در نایین بافت و در اصفهان به بهای ۱۰۰ تومن فروخت. وی با اتّفاق برادرش محمّد حبیبیان ، که در سال ۱۳۶۵ در گذشت ، پس از رکود کار عبابافی ، در کارگاه پدرش (حدود ۷۰ سال پیش ، حوالی سال ۱۳۰۰ شمشی) فرش بافی را حرفه ی خویش قرار داد. حبیبیان نیز نظیر بسیاری صاحب نظران دیگر ، لطافت و ظرافت فرش نایین را یادگار دوران رونق کارگاه های عبا بافی و کارگران ماهر آن حرفه می داند. وی علاوه بر بافت فرش ، طرح بسیاری از فرش های خود را شخصا کشیده است .
برادارن حبیبیان یاد آور نامی درخشان در هنر فرش بافی ایران هستند. در منزل او بر فرش به وسعت ۱۰۰ متر نشستیم که با طرح هایی از گل های شاه عبّاسی و اسلیمی های گردنده ، بر زمینه یی رنگ شده با قرمزدانه ، نمایش دلپذیر دیگری از ترکیب چند عنصر طرّاحی ایران و دو یا سه رنگ محدود سنّتی در مقابل چشمانمان قرار داد. این فرش یک چهارم فرش است که زمانی در کارگاه های بزرگ او بافته می شد ، و یادگار زیبایی است از دوران طلایی بافت فرش های بزرگ پارچه ی هنری که به پایمردی و تلاش مردانی استثتایی که امروزه نسل آنان رو به انقراض است تولید می شد.
فتح الله حبیبیان را مردی یافتیم متعهّد و در عین بیماری پر کار ، که بر طرّاحی بسیاری از فرش های خویش ادّعا دارد و اگر چه امروز بر بیشتر جریان تولید و کارگاه های او نواده هایش (از تنها دختر او) نظارت می کنند ، ولی نظیر بسیاری از تولید کنندگان و تجّار متعهّد دیگر ، نظیر عماد و عمو اوغلی ، بر کیفیّت فرش های خویش نظارت دارد. توفیق و اشتهار فرش هایی زیبا با نشان (حبیبیان) گواه دیگری است بر آن که تولید و تجارت نمی تواند و نباید از تعهّد و اخلاق کارفرمایی و صیانت نفس به دور ماند و فقط جنبه ی مادّی داشته باشد ؛ همچنان که فعّالیّت پایدار او در بافت فرش های ارزنده ، برخوردای او از همکاری طولانی با جمعی هنرمند ، تعصّب و علاقه ی او به سنن ملّی ، مهمان نوازی ، و همراهی او نشان داد که هستند هنوز مردانی که وطن ، کشور و سنن آن را نه به لحاظ اعتقادات سیاسی و ایدئولوژیک ، یا حساب گری ها ی تاریخی و قومی بلکه بر اساس وجدان ، غریزه و احساس خالص انسانی دوست می دارند ، و این همان خصلت یگانه ای است که بقا و پویایی ملّت ها بر اساس آن شگل می گیرد.
ولي الله شرعي از هنرمندان صاحب قلم و صاحب نام نايين است. وي متولد ۱۳۱۷ هجري شمسي بوده و اگر چه مكتب احمد ارچنگ هنرمند برجسته مكتب اصفهان را ديده است، ولي بيشتر به دليل ذوق، علاقه و تلاش شخصي خويش، مدت ۳۵ سال است كه در اين كار مشغول است. وي از مادرش كه در قالي بافي هنرمند بود و در او عشق به هنر فرش را برانگيخت، به نيكي ياد مي كند. اكنون دخترش در كار طراحي فرش با او همكاري دارد. از همكاران ديگر او برادران محسني، با او در رنگ و نقطه همكاري دارند. مهارت ولي اله شرعي در رسم نقوش لچك ترنج افشان و شاه عباسي و جنگلي حيوان دار، مورد تاييد همگان است و نقشه هاي وي بر فرش هاي پُر ارزش نايين بافته مي شود.
متولد ۱۳۱۸ هجري شمسي است و مدت ۴۰ سال در اين كار سابقه دارد. رضا يوسف پور در طرح كليه ي نقوش اصفهان مهارت دارد و طرح هاي او روي فرش هاي حبيبيان، توليد كننده ي معروف فرش نايين، بافته مي شود. دستيار او در اين كارگاه، محمد علي احمدي است كه رنگ و نقطه ي نقوش طراحي شده به عهده اوست. گروه ديگري از ياران آقاي رضا يوسف پور، در كارگاه ديگري در جنب منزل قديمي و زيباي حبيبيان ( كه كارگاه هاي رنگرزي و رفوگري نيز در آنجا قرار دارد ) به كار رنگ آميزي و نقطه چيني نقوش فرش مشغولند
حسن طحانی (حاج حسن نقّاش) متولّد ۱۳۳۰ است که مدّت ۲۰ سال از عمر خود را در کار نقشه کشی فرش گذرانیده است. وی تهیه کننده ی نقشه برای تک بافان فرش نایین است و نزد ولی لله شرعی آموزش دیده است .
در کارگاه طرّاحی مفیدی از تجّار قدیم با سابقه ی فرش نایین ، جهانگیر طلاّبی ، معصوم علی احمدی ، حبیب الله عرب ، محمّد حسین مفیدی ، محمّد جواد مفیدی و مهدی صادقی (کار آموز) مشغول کارند. بر این جمع خانوادگی ، جهان مفیدی استادی و نظارت دارند. آنان از محمّد حسین مفیدیان به عنوان یکی از استادان قدیمی نام می برند که پسر عموی اخوان مفیدی طرّاح هنرمند فرش و شاگرد شیخ حسن متولّی از طرّاحان قدیمی تر نایین بوده است.
فرش بافی زیبایی که با ویژگی های فرش نایین در برخی از روستای های حومه ی نایین جریان دارد ، ما را به سوی طرّاحان نقوش مورد نیاز این مراکز کشانیده. بیشتر طرح هایی که در ناحیه لنجان و مراکز دیگر ، نظیر شاهین شهر ، بافته می شود ، از آن قلم هنرمندی به نام علی محمودیان است.
وی در سال ۱۳۲۶ در قریه ی جونقان از توابع چهارمحال و بختیاری به دنیا آمد. پس از تحطیلات ابتدای برای آموزش در رشته ی نقش فرش به هنرستان اصفهان رفت. وی زیر نظر اساتیدی چون هوشنگ جزی زاده به کار پرداخت و از آثار استاد بزرگی نظیر بهادری نیز بهره گرفت وی سپس به ایتالیا رفت و در رشته ی مرمّت و نقّاشی دیواری ، و نقاشی روی پارچه ، مدرک لیسانس گرفت. پس از بازگشت به ایران ، ضمن همکاری با سازمان میراث فرهنگی ، با جدیّت و علاقه مندی در کار طرّاحی فرش و به خصوص طرح نقوش زیبای فرش نایین فعّالیّت دارد.
پسر این طرّاح هنرمند ، عنایت محمودیان که متولدّ ۱۳۴۹ در شهر اصفهان است ، به علّت علاقه ، مراحل اوّلیّه ی هنر نقّاشی را نزد پدر آموخت ، و برای آموزش بیشتر در زمینه ی رنگ آمیزی فرش نایین ، نزد استاد عبّاس متولّی نایینی به کار پرداخت. اشتغال به تحصیل این جوان علاقه مند در دانشگاه و در رشته ی نقّاشی به نحوه ی نمودار ارزش رشد یابنده ی هنر گرامی طرّاحی فرش نزد طبقات تحصیل کرده و با فرهنگ جامعه است.
