یخچال‌های قدیمی نایین
از آنجا كه شهر نایین در كوير واقع گرديده و همواره مشكل گرما و كمبود آب داشته است مردمان اين ديار با ساخت و سازها و تأسيسات مختلف سعي در غلبه بر سختي هاي طبيعت داشته اند. از جمله ساخت آب انبار ها،قنات ها و يخچالها. يخچالهاي تاريخي از يك مخزن عميق به عمق تقريباً ده متر يا بيشتر ، يك گنبد مخروطي بزرگ بر روي مخزن و نيز حصاري بلند با نظمي خاص گراگرد آن كه وظيفه سايه انداختن روي گنبد را داشته تشكيل شده است. مخزن يخچال را در فصل زمستان با آب باران پر كرده و پس از يخ زدن آب بر اثر سرماي زمستان روي آن را با مقدار زيادي كاه مي پوشاندند تا از نفوذ گرما در فصل بهار و تابستان به يخها جلوگيري شود. در فصل تابستان مردم يخهاي درون يخچال را به مقدار نياز شكسته و برداشت مي كردند. از مهمترين يخچالهاي نايين كه هم اكنون مرمت گرديده يخچال بافران و يخچال محمديه مي باشد.
مهمترین منبع نگهداری یخ در مناطق کویری بنا های کهنسال یخچال بوده که از مهمترین شاخصه های پیشینه معماری در نایین می باشد یخچال ها معمولاً بیرون از شهر و در مسیر آب به صورت منبعی حفر شده و گنبدی مخروطی شکل بر بالای آن ساخته و محل نگهداری یخ برای فصول گرم سال می باشد.
یخچال ها به طور کلی متشکل از سه قسمت می باشند : دیوار طویل سایه انداز ، حوضچه های تولید یخ ، مخزن تهیه یخ و گودال یخو اما مصالح به کار رفته در این بنا بیشتر خشت خام ، گل ، اندود کاه گل است چرا که علاوه بر اینکه مقاومترین مواد و مصالح ساختمان کویری هستند همچنین بهترین عایق گرما از بیرون به درون و سرما از درون به بیرون می باشند و همچنین اندود کاه گل عایق خوبی برای جلوگیری از نفوذ رطوبت حاصل از برف و باران به حساب می آید.
در شهرستان نایین و حتی درپاره‌ای مناطق غیر مسکونی، یخچال‌های قدیمی یکی از مناظری است که با مخروطی خود،چشم را نوازش می‌دهند. از مهمترین و زيباترين یخچال‌های شهرستان نایین، یخچال واقع در محله كلوان نايين است. يخچالي نيز در محمدیه، پشت کوهی که قلعه عاشورگاه بر فرازآن است وجود دارد. این یخچال با کوه «کلیزه» در دور دست بیابان هماهنگی شگفتی ایجادکرده است. همچنین یخچال روستاي بافران جزو یخچال‌های جذاب منطقه‌اند.
